Hiểu bản ngã để không gục ngã

MỤC LỤC

1. Những người anh em bản ngã xuất thân từ đâu?  

2. Nhận diện những người anh em họ hàng của Bản Ngã 

3. Nghệ thuật “thuần hóa” những người anh em bản ngã 

4. Kết luận  

***

Nhiều người lầm tưởng bản ngã chính là bản thân mình, nên thường tự đồng hóa chính mình với chúng. Chính vì không thấu hiểu điều này mà họ luôn bị bản ngã điều khiển đi lầm đường, lạc lối và tạo nên biết bao khổ đau và gục ngã trong kiếp luân hồi sinh tử này.

Bản ngã là gì mà có quyền năng vô biên như vậy? Mời bạn cùng 3goc.vn khám phá những bí ẩn vô cùng đặc biệt về những người anh em “Bản ngã” này nhé!

Bài viết nằm trong chuỗi 64 thẻ "Rèn trí sáng suốt", giúp bạn Chánh Kiến những vấn đề đang diễn ra trong cuộc sống hằng ngày dưới góc nhìn 3 Gốc.

Những người anh em bản ngã xuất thân từ đâu?

Ngay từ khi còn nhỏ, đứa trẻ đã mang trong mình sự xuất hiện của bản ngã rõ rệt.

Khi vô tình quan sát 2 đứa trẻ giành đồ chơi, cứ ngỡ chúng chỉ là trang giấy trắng, chưa hề bị ảnh hưởng nhiều bởi quan niệm hay ý thức của xã hội nhưng thật ra ta vẫn chứng kiến rất nhiều phản ứng đáp trả mãnh liệt ngay lúc ấy.

Một đứa thì kiên quyết bảo vệ cái “của tôi”, 1 đứa thì hết sức lôi kéo cái mà “tôi” mong muốn. Mọi phản ứng diễn ra tự nhiên, bộc phát nhưng quả thật đã mang những dấu ấn đậm sâu chứng minh sự điều khiển mạnh mẽ của những người anh em bản ngã này

Lớn hơn một chút, bản ngã được kích hoạt bởi ý thức của gia đình, xã hội.

Ngày đầu đến lớp, tiễn đưa ta đi học là lời dặn “cố học thành tài, sau này ba mẹ nở mày nở mặt với tổ tiên, bà con láng giềng nha con”; là lời khích lệ “con cố gắng học giỏi như con A, thằng B sau này ở hẳn trên phố, bố mẹ thơm lây, con ạ”, là những cái vẫy tay mong sự học của con mình mang lại sự giàu có và danh vọng.

Vậy là từ khi bước đến thế giới này, vốn dĩ ta đã bị người bạn bản ngã chi phối từ trong tiềm thức với những phản ứng đầy bản năng con trẻ.

Đến khi trưởng thành, chúng lại tiếp tục được cả xã hội tiếp tay cùng gieo rắc vào tâm trí ta rằng: ta có mặt trong cuộc đời này là để có học lực thật xuất sắc, xây dựng profile thật khủng, sau này kiếm thật nhiều tiền, làm được những điều lớn lao, khiến người người ngưỡng mộ

Điều đó cũng tốt, vì ít ra bản ngã đã ban tặng cho mỗi chúng ta được mục tiêu, nỗ lực thay đổi từng ngày để phát triển và được cống hiến. Nhưng điều đó cũng đồng nghĩa với việc ta sẽ chấp nhận và dành mọi tâm sức để kích hoạt những người anh em của bản ngã có thêm sức mạnh, mà chính ta không hề hay biết.

Khi ta trưởng thành, bản ngã như một con người phía sau gieo rắc suy nghĩ: loài người là trung tâm của vũ trụ, là chúa tể của muôn loài.

Bản ngã mặc nhiên coi thiên nhiên vạn vật có mặt trên thế gian này là để phục vụ chúng.

Nước sinh ra là để chúng uống? Muôn loài tồn tại là để chúng làm thức ăn? Đường là để chúng đi? Không khí là để chúng hít thở?…mà chưa từng nhìn lại để hiểu rằng: muôn vật đâu hề tự nguyện làm thức ăn, nước cũng đâu nói rằng chúng được quyền sử dụng thoải mái.

Nghĩ mọi thứ sinh ra để phục vụ mình nên chúng chỉ thích đi tìm những cảm giác dễ chịu, sung sướng, được mọi người phục tùng và luôn chối bỏ những cảm giác khó chịu, chê bai.

Mang hành trang ấy vào đời, chúng tự tin bước đi hùng hồn, lòng đầy khát khao lẫn ước mơ cháy bỏng xưng danh vọng với núi sông.

Để hiện thực hóa công thức thành công và cầu danh vọng, bản ngã không ngần ngại đòi hỏi, tận dụng mọi mối quan hệ để khai thác triệt để tài nguyên thiên nhiên, và bóc lột mọi con vật để mang lại lợi nhuận cho cá nhân mình.

Rồi một ngày trong sự cố chấp tham-sân-si không lối thoát, dù có trong tay danh vọng, địa vị, quyền lực, giàu sang tột đỉnh thì ngoảnh lại, chúng vẫn cảm thấy bản thân cô đơn vô bờ, đau khổ vô tận, thiếu thốn vô biên, và sợ hãi vô cùng.

Rồi khi những hậu quả thiên nhiên mà ta gây ra như thiên tai, dịch bệnh, thất bại, bất công xảy đến, bản ngã che mắt con người bằng nỗi sợ, đau khổ. Để rồi oán thán cha trời không có mắt, hay đổ lỗi cho mẹ thiên nhiên hà cớ gì nổi giận!

Chung tay xây dựng nội dung Trang Thư Viện 3 Gốc có chiều sâu, mang nhiều giá trị - hướng theo sợi chỉ đỏ "Giáo dục chuyển hoá 3 Gốc".

Nhận diện những người anh em họ hàng của Bản Ngã

Bản ngã không sống một mình mà đi cùng với vài anh em họ hàng khác với muôn hình vạn trạng. Có lúc, ta sẽ thấy bản ngã hiện hình thật thô thiển, dễ nhìn thấy. Nhưng có lúc, ta lại thấy bản ngã xuất hiện vô cùng vi tế và khó phát hiện ra

Người anh bản ngã dễ thấy nhất

Hầu hết, người anh bản ngã này luôn tìm cách để khẳng định bản thân bằng việc phải thành công, phải nổi tiếng, phải cố gắng hoàn hảo không tì vết. 

Thậm chí tự xây cho mình một thế giới ảo không chỉ trên facebook, zalo, tiktok mà cả ngoài đời thực với đủ thứ vũ khí tạo nên vẻ ngoài hoàn mỹ: chức danh, đồ hiệu, xe sang, nhà đẹp; tài khoản nhảy nhiều số, du lịch đến nhiều nơi,... Chỉ cần được khen, được công nhận, được nể trọng thì “anh chàng” này tự đắc khôn tả.

Càng có được thứ mình muốn, “anh chàng” bản ngã này lại càng sinh ra tự cao, tự đại, rồi ảo tưởng mình ngon, mình nói gì cũng đúng nên chẳng bao giờ chịu lắng nghe học hỏi. Tự bao giờ, “anh” đã nâng tầm bản thân mình lên vị trí tối thượng và nhất nhất tự hào rằng mình “là một, là riêng, là thứ nhất” nên tất cả cần noi theo

Thậm chí, người anh này còn vô cùng xấu xí khi trước mặt thì giả tạo nâng tầm người khác nhưng sau lưng lại tìm cách hạ thấp họ để mình càng nổi bật, sáng chói. Thế nhưng, càng lên cao, anh chàng này càng thấy mình lại càng đơn độc. Điều này chẳng khác nào tự đưa mình vào tù chung thân của “cái tôi” & “cái của tôi”

Người em bản ngã sinh đôi ít xuất hiện

Cùng với người anh sinh đôi tự cao, tự đại vừa nói trên, là một “cô em gái” cũng cá tính không kém. Ngược lại với người anh, “cô em” này biểu hiện bản ngã dưới hình tướng của nỗi sợ. “Cô này” thường đội lốt là người chẳng dám thể hiện mình, chỉ chực thu mình và trốn kĩ vào góc khuất để không ai để ý, không ai soi mói và phán xét.

Cô em bản ngã này thường tự bảo vệ mình bằng việc nhất nhất tuân theo những định kiến và cái gọi là chuẩn mực của xã hội với một cái tâm rụt rè, nhút nhát, mặc cảm, tự ti và đầy lo âu sợ hãi. Làm gì cũng sợ sai, sợ chê cười, sợ mất an toàn nên ước mơ dù cháy bỏng, kế hoạch dù chỉn chu, mục tiêu dù rõ ràng nhưng chỉ “một mình mình biết, một mình mình hay”, không dám bứt phá, không dám hành động nên tất nhiên là không có thành công.

Vì không có thành công, nên cô thường quay ra nuối tiếc, day dứt, trách móc bản thân vô dụng, chỉ chăm chú ngưỡng mộ thành tựu của những người siêu giỏi rồi lại ghen tị với những người luôn gặp được sự ưu ái, may mắn. Thật đáng tiếc cho đời sống của cô em gái bản ngã này, vì đã luôn để nỗi sợ và tâm si chiếm giữ toàn bộ suy nghĩ và hành vi.

Người anh cả bản ngã vi tế khó nhận ra

Nhưng ngay chính khoảnh khắc tự hào, đắc thắng vì nghĩ rằng mình đã nhận thức “ngon hơn”, “cao hơn” so với chúng sinh vẫn đang kẹt trong lầm than ngã mạn, lại là thời điểm ta sập bẫy do người anh cả “bản ngã” vô cùng vi tế 1 lần nữa

Cái ma trận lúc này tinh vi hơn, tai quái hơn, được bày bố thông minh hơn, ranh mãnh hơn và chủ nhân cái bẫy thì ẩn nấp ngày càng khéo léo hơn vì đã rút ra được nhiều kinh nghiệm sâu sắc sau mỗi lần bị ta nhận diện và tìm cách khuất phục những người anh em bản ngã đi trước

Hóa ra, ta không chỉ bị lạc lối trong bóng tối mà nguy hiểm hơn là ta có thể lạc lối ngay cả trong ánh sáng. Hóa ra cả đời ta hơn thua với người khác, ta chiến thắng một cuộc thi, ta nhường nhịn kẻ khác.. chẳng có chiến thắng nào vẻ vang bằng chiến thắng chính mình, bằng việc tự thuần phục được những người anh em bản ngã

Vậy là suốt cả một hành trình dài, những người anh em bản ngã vẫn cứ đeo bám ta, lúc thô thiển lúc vi tế, chỉ cần ta lơ là mất đi chánh niệm chút thôi, bản ngã lại dẫn lối lôi ta vào những rắc rối, những mê đắm đã có từ ngàn kiếp sống và đến kiếp này lại được kích hoạt thêm nhờ những định kiến, quan điểm, tư tưởng của xã hội.

Tưởng rằng, ta sẽ vô cùng thành công khi nhận ra sự xuất hiện của những anh em bản ngã to đùng vừa được miêu tả ở trên. Tưởng rằng, ta sẽ vô cùng hạnh phúc, khi buông xả được những lo sợ phán xét, và buồn khổ vì không ai đón nhận, không ai ủng hộ trên hành trình sửa đổi bản thân.

Nghệ thuật “thuần hóa” những người anh em bản ngã

Chậm lại để chiêm nghiệm & suy ngẫm

Khi bạn cảm thấy hoang mang về cuộc đời, hoài nghi về lý tưởng sống và băn khoăn tìm mãi vẫn chẳng mang được hạnh phúc về, thì hãy thử DỪNG LẠI, quay vào bên trong và tự hỏi: Rốt cuộc mình là ai? Cái gọi là phong cách tạo nên sự khác biệt của mỗi người mà chúng ta tóm gọn bằng cái tên bản ngã, thực sự là có ý nghĩa gì?

Học cách sống biết đủ và cho đi

Con người vốn chỉ cần ăn, mặc, ngủ là đủ: Nhà to nhà rộng cũng chỉ ngủ một giường, quần áo mỗi lần cũng chỉ mặc một bộ, thịt cá rau củ nhiều thì mỗi bữa cùng chỉ ăn được một lượng nhất định …Cuộc sống vô thường, ôm đồm nhiều làm gì? Nên buông bớt ham muốn, sống tối giản - biết đủ, trân trọng những gì mình đang có, và sống tùy thuận nhân duyên của vũ trụ

Thay vì giẫm đạp nhau trong thế giới đã quá nhiều đau khổ này, hãy chọn cho mình cách sống từ bi, nâng đỡ muôn loài. Mỗi việc làm từ thân - khẩu - ý hãy luôn ghi nhớ vì mình, lợi người và biết ơn vô tận tới cha trời - mẹ đất - vũ trụ bao la.

Thiền tập - nhận biết

Bản ngã không có lỗi, lỗi tại ta chưa ý thức được sự tồn tại của người anh em ấy, nên vô tư trao quyền để bản ngã điều khiển mình một cách không có trí tuệ; lỗi tại ta đồng nhất mình với bản ngã để mặc sức thỏa mãn những ham muốn bất chấp mọi thứ. Để rồi, cuối cùng lại đau khổ vì tranh chấp một cách bản năng với bản ngã vô minh đầy tham sân si của chính mình.

Thiền tập chính là con đường ngắn nhất để ta soi thấu bản ngã trong chánh niệm tỉnh giác. Soi rồi, nhận biết rồi thì ta sẽ không còn đồng nhất mình với bản ngã nữa. Đừng đánh nhau với bản ngã, đừng cố tìm cách tiêu diệt bản ngã. Hãy chấp nhận - quan sát mọi thứ như nó đang là. Hãy quay vào bên trong Nhận diện, yêu thương và thấu hiểu để thuần hóa chúng, thay vì để chúng điều khiển ta với vô vàn vai diễn

Như lý tác ý

Trong mỗi phút giây chánh niệm, bạn có thể nhắc tâm thêm bằng câu “Cầu cho con khiêm hạ/ Biết tôn trọng mọi người/ Tự thấy mình nhỏ thôi/ Việc tu còn kém cỏi”

Kết luận

Cắt nghĩa được bản ngã, ta sẽ nhận ra rằng suốt những năm tháng qua ta đã bị cái tôi mê mờ, bị những dòng suy tư miên man dẫn lối nên luôn than phiền, ghét bỏ, luôn đi gây chiến, luôn cho mình là nạn nhân, luôn tin rằng mình đúng.

Chỉ khi nhận diện được, ta mới biết đâu là cái cần buông xả để tìm về con người chân thật đã bị lấn át, bị vùi lấp, bị lãng quên bấy lâu nay. Ta sẽ hiểu mình đã từng là ai, từng tham sân si như thế nào không còn quan trọng, quan trọng là hiện tại ta luôn nỗ lực sửa mình để trở thành phiên bản thực sự hạnh phúc.

Xung quanh bạn tồn tại những người anh em nào của Bản Ngã? Hãy ghi danh họ ngay bên dưới để tôi và cộng sự cùng biết nhé!

Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, đừng ngại ngùng comment bên dưới bài viết nhé!

***

Nội dung: Nhàn Lý - Học viên Content 3 Gốc

Biên tập: Liên Thanh